عارفانه ۲

اصل ۱۱- حفاظت پیشاپیش

مثال ۱:

جفایِ خلق،

            اندر تو، اثر نکند،

                                 پس از آن که،

                                                 حق بشناختی! (منصور حلاج)

اصل ۱۲ – هم پتانسیلی

برای این اصل مثال عرفانی یافت نشد

اصل ۱۳ – معکوس کردن

مثال ۱ :

مبالغه می کنند که :

-         فلان کس , همه لطف است , لطف ِ

محض است !

پندارند که :

-         کمال , در آن است !

-         نیست !

آن که همه لطف باشد , ناقص است !

بلکه هم " لطف " می باید ,

و هم ,  " قهر " ! ... ( شمس تبریزی )

مثال ۲:

از سخن ِ او ,

خنده ام گرفت که می گوید :

                       - پُشتم سوی توست , معذور دار !

می گویم :

                       - ... پَس و پیش ِ تو ,

                                              هر دو , یکی است ! ( شمس تبریزی )

مثال ۳ :

رقص ِ مردان ِ خدا ,

لطیف باشد , و سبک !

گویی , برگ است که بر روی ِ آب می رود !

اندرون , چون کوه .... ,

و برون , چون کاه ! ... ( شمس تبریزی )

مثال ۴ :

هر اعتقاد ,

که تو را , گرم کرد ,

                     آن را , نگه دار !

و هر اعتقاد ,

که تو را , سرد کرد ,

                      از آن , دور باش ! ( شمس تبریزی )

مثال ۵ :

زهی افترا ,

از هزار راست ,

                     منوّرتر ,

                     و خوش تر ,

                      و مبارک تر ! ( شمس تبریزی )

مثال ۶ :

معنی ِ " صبر " ,

افتادن نظر است , بر آخر ِ کار ! [ دور اندیشی ]

و معنی ِ " بی صبری " ,

نا رسیدن ِ نظر است به آخر ِ کار ! [ کوته بینی ] ( شمس تبریزی )

مثال ۷ :

بسوختم ,

               که ساختن , در سوختن است !

خرابش کردم ,

              که عمارت , در خرابی است ! ( شمس تبریزی )

مثال ۸ :

گفتن ,

                 جان کندن است !

و شنیدن ,

                 جان پروردن ! ( شمس تبریزی )

مثال ۹ :

آری ,

          زهی کافران ِ مسلمان ! ( شمس تبریزی )

مثال ۱۰:

بر بعضی ,

                 لباس ِ فسق , عاریتی است !

بر بعضی ,

                 لباس ِ صلاح , عاریتی است ! ( شمس تبریزی )

مثال ۱۱ :

مطرب , که عاشق نبود ,

و نوحه گر , که دردمند نبود ,

                                  دیگران را , سرد کند ! ( شمس تبریزی )

مثال ۱۲:

آن همه قوت تو را است ,

که از قوت ِ تو , دیگری قوت می گیرد !

                                            چه گونه گویی که : من ضعیفم !

آری , بزرگی این باشد که , از کمال ِ بزرگی ,

                                           خود را " ضعیف " گوید ! ( شمس تبریزی )

مثال ۱۳ :

هر چه در اوهام  [ فکر و خیال ها] صورت بندد،

                                                   خدا بر خلاف آن است! (منصور حلاج)

مثال ۱۴ :

کسی که میان « کفر» و « ایمان»،

                                               فرق گذارد، کافر است!

و کسی که میانِ « کافر» و « مؤمن»،

                                                فرق نگذارد، کافر است! (منصور حلاج)

مثال ۱۵ :

تو را می خواهم!

تورا نمی خواهم برایِ پاداش،

                                 اما، تو را می خواهم برایِ عذاب! (منصور حلاج)

مثال ۱۶ :

همه ی نعمت هایت که مرا می بایست،

                                         آری، بدان رسیدم،

 به جز آن نعمت که،

با « عذاب ها» مایه ی نشاط و وجدِ من است! (منصور حلاج)

مثال ۱۷ :

شیخِ ما را پرسیدند:

-         مردانِ او، در مسجد باشند؟

گفت:

-         در خرابات هم باشند! (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۱۸ :

... حکایت نویس مباش!

                      چنان باش که از تو حکایت کنند!... (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۱۹ :

عصیان خلایق ار چه صحرا صحراست

در پیشِ عنایتِ تو، یک برگِ گیاست

هر چند گناه ماست کشتی کشتی

غم نیست که رحمتِ تو دریا دریاست (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۰ :

نردیست جهان، که بُردنش، باختن است!

نرٍِّادی او به نقشِ کم ساختن است!

دنیا به مَثَل چو کعبتینِ نرد است،

برداشتنش برایِ انداختن است! (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۱ :

تا مدرسه و مناره ویران نشود

این کار قلندری به سامان نشود

تا ایمان کفر و کفر ایمان نشود

یک بنده حقیقتاً مسلمان نشود (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۲ :

ما با می و مستی سرِ تقوا داریم

دنیا طلبیم و میلِ عُقبا داریم

کی دنیی و دین هر دو به هم آید راست؟

این است که ما نه دین، نه دنیا داریم! (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۳ :

... هر چه خلق را شاید،

                     خدای را نشاید،

و هر چه خدای را شاید،

                    خلق را نشاید!.... (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۴ :

شیخ گفت:

        هزار دوست، اندک بُوَد،

 و یک دشمن،

                  بسیار بُوَد! (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۵ :

شیخ گفت:

 هر چه نَه خدای را، نَه جیز [چیزی نیست]،

و هر کِه نَه خدای را، نَه کس [کسی نیست]! (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۶ :

... «رحمت»، صفتِ حق است،

                         و «عجز»، صفتِ خلق!... (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۷ :

این تصوف:

[ عزت است، در ذلّت]

توانگری است،؛ در درویشی

خداوندی است، در بندگی

سیری است، در گرسنگی

پوشیدگی است، در برهنگی

آزادی است، در بندگی

زندگانی است، در مرگ

شیرینی است، در تلخی

هر که در این راه آید و بدین صفت نرود، هر روز سرگردان تر باشد!

(شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۸ :

منعمان دنیا، به دنیا متنعم اند،

                         و منعمانِ آخرت، به اندوه...

(شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲۹:

مرد باید که جگر سوخته،

                              خندان بُوَد!

نه همانا که چنین مرد،

                          فراوان بُوَد!

(شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۳۰ :

خلق،

             اسیر وقت اند،

          و بوالحسن، خداوندِ وقت...!  (شیخ ابوالحسن خرقانی)

مثال ۳۱ :

به هستیِ او، در نگریستنم،

                           نیستیِ من، به من نمود!

چون نیستیِ خود، من نگریستم،

          هستیِ خود، به من نمود!....  (شیخ ابوالحسن خرقانی)

مثال ۳۲:

گاه، بوالحسنِ اویم،

                           گاه، او بوالحسن من است! (شیخ ابوالحسن خرقانی)

مثال ۳۳ :

تا تو طالبِ دنیا باشی،

                           دنیا بر تو سلطان بُوَد

و چون از وی روی بگردانی،

          تو بر وی سلطان باشی!....  (شیخ ابوالحسن خرقانی)

مثال ۳۴ :

چون نیستیِ خویش به وی دهی،

                           او نیز هستیِ خویش به تو دهد!....  (شیخ ابوالحسن خرقانی)

مثال ۳۵ :

ای بسا کسان که بر پُشتِ زمین می روند،

                                                         ایشان مردکان اند!

و ای بسا کسان که در شکمِ خاک خفته اند و

                                                        ایشان رندگان اند!...  (شیخ ابوالحسن خرقانی)

مثال ۳۶ :

هرگز با کسی صحبت مدارید که شما گویید خدا،

                                                         و او گوید چیزِ دیگر!  (شیخ ابوالحسن خرقانی)

مثال ۳۷:

... زهر خوردنِ بی حساب،

                                           بهتر از حلوا خوردنِ با حساب!  (شیخ ابوالحسن خرقانی)

مثال ۳۸ :

او در تو آویخته است،

                                   نه تو در وی آویخته!  (شیخ ابوالحسن خرقانی)

مثال ۳۹:

بسا کسا که به ما نزدیک است و از ما دور،

و بسا کسا که دور است از ما و به ما نزدیک! (بایزید بسطامی)

مثال ۴۰ :

زاهد گوید من چه کنم؟

              و عارف گوید او چه خواهد کرد؟ (بایزید بسطامی)

مثال ۴۱ :

اگر مرا گویند چرا نکردی؟

خوش تر دارم تا بگویند چرا کردی؟ (بایزید بسطامی)

مثال ۴۲ :

... بار خدایا!

 هر کس که با من بد کرده است،

         و بد گفته است،

نعمتِ خویش، بر او انبوه کن!... (بایزید بسطامی)

مثال ۴۳ :

شیخ، مردی را دید که می گفت،

-         عَجَب دارم از کسی که او را داند و [می شناسد] و طاعتش نکند!

-         شیخ گفت:

-         عجب دارم از کسی که او را داند و طاعتش کند! (بایزید بسطامی)

اصل ۱۴ – کروی ساختن

مثال ۱:

روزی شیخ با یاران به درِ آسیابی رسیدند، شیخ،

اسب بازداشت و گفت:

-         می دانید که این آسیاب چه می گوید؟

-         می گوید:

-         تصوف، این است که من دارم!

دُرشت می ستانم و نَرم باز می دهم!

و گِردِ خود، طواف می کنم!

سفر در خود می کنم، تا هر آن چه را که نباید،

                         از خود دور کنم! (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲ :

در طوافِ کعبه، او را می جُستم،

چون بدو رسیدم،

دیدم خانه را،

              که بر گِردِ من طواف می کرد! (بایزید بسطامی)

اصل ۱۵- پویایی

مثال ۱:

عارف،

           پرنده است،

                          و زاهد،

                               رونده! (بایزید بسطامی)

اصل ۱۶- عملکرد ناقص, بیش از حد یا مازاد

مثال ۱:

شیخ ابو سعید یک بار به توس رسید. مردمان از شیخ،

 استدعای مجلس کردند. شیخ اجابت کرد.

بامدار در خانقاه استاد، تخت بنهادند و مردم می آمدند و می نشستند.

جندان که کسی را جای نماند. چون شیخ بر تخت شد،

 مقریان[خوانندگان] قزآن برخواندند.

مُعرف [ مجریِ برنامه] برخاست و گفت:

-         خدایش بیامرزد که هر کس از آن جا که هست، برخیزد و یک گام فراتر نهد!

شیخ گفت:

-         وصل الله علی محمد و آله اجمعین!، و

دست بر روی فرود آورد و گفت:

هر چه ما خواستیم گفت، و جمله ی پیامبران بگفته اند، او بگفت،

 [آری] خدایش بیامرزاد که هر کس از آن جا که هست، برخیزد و یک گام فراتر نهد!

چون این کلمه بگفت، از تخت فرو آمد و آن روز بیش از این نگفت! (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال۲:

خواجه امام مظفر...یک روز می گفت کارِ ما با شیخ

بوسعید، همچنان است که پیمانه یِ ارزن. یک دانه

شیخ بو سعید است و باقی منم!

مریدی از آنِ شیخ.. پیشِ شیخ آمد و... با شیخ

بگفت:

شیخ گفت:

-         برو و با خواجه امام مظفر بگوی که آن یک

دانه هم تویی،

     ما هیچ چیز نیستیم!

مثال ۳ :

[ به ابوالحسن علی بن مردویه گفت:]

ای ابوالحسن!

از این سخنانِ من تا آن جا که دانشت می رسد

به یاد دار و آن چه را که بیرون از دانشِ توست،؛

به خودِ من برگردان و بیهوده بدان میاویز تا

                       گمراه نشوی ! (منصور حلاج)

اصل ۱۷ – حرکت به بعدی جدید

مثال ۱ :

اشتری , با مورچه ای , همراه شد . به آب رسیدند .

مورچه , پای باز کشید. اشتر گفت که :

-         چه شد ؟!

گفت :

-         آب است !

اشتر , پای در نهاد . گفت :

-         بیا , سهل است ! آب تا زانوست !

] مورچه گفت [ :

-         ... تو را تا به زانوست , مرا از سر گذشته است ! ( شمس تبریزی )

مثال ۲ :

این جهان , به جهانیان واهشتیم ] وانهادیم [

و آن جهان , به بهشتیان !

و قدم بر نهادیم جایی که ,

                      آفریده را راه نیست ! ( شیخ ابوالحسن خرقانی )

مثال ۳:

عالمان, آن گویند که شنیده باشند ,

                             و جوان مردان آن گویند که دیده باشند ! ( شیخ ابوالحسن خرقانی )

مثال ۴ :

مَثَل  ِ من , چون مَثَل  ِ دریا است , که

                                         آن را نه عمق پدید است ,

                                         و نه اول و آخرش پیدا است ! ( با یزید بسطامی )

اصل ۱۸- ارتعاش مکانیکی

برای این اصل مثال عرفانی یافت نشد

اصل ۱۹ – عملکرد دوره ای

مثال ۱:

بازآ بازآ هر آن چه هستی بازآ

گر کافر و گبر و بت پرستی بازآ

این درگهِ ما، درگه ِ نومیدی نیست

صد بار اگر توبه شکستی بازآ (شیخ ابو سعید ابوالخیر)

مثال ۲ :

دویست سال بر بوستان بگذرد،

                                تا گُلی چون ما،

                                                  بروید! (بایزید بسطامی)

اصل۲۰ – تداوم کنش مفید

مثال ۱:

هر که آزادی خواهد،

             بگو، عبودیت، پیوسته گردان! (منصور حلاج)